SAY ĐẮM RƯỢU MEN LÁ NGƯỜI NÙNG

 Ai đã từng đến vùng đất vải thiều Lục Ngạn (Bắc Giang), được thưởng thức rượu men lá-loại rượu được ủ bằng men lá đặc trưng của dân tộc Nùng nơi đây chắc không thể nào quên. Đó là rượu có hương thơm tự nhiên của lá cây rừng, uống rất dịu êm và đặc biệt là không bị đau đầu… hơn hẳn nhiều loại rượu khác.

Cùng với các sản vật thơm ngon nổi tiếng của quê hương Lục Ngạn như vải thiều, cam đường Canh, nếp cái hoa vàng, mỳ Chũ, mật ong… thì từ lâu, sản phẩm truyền thống rượu men lá của người Nùng đã được nhiều người biết đến như một đặc sản của vùng đất vải thiều. Chính bởi những đặc trưng riêng không thể pha trộn như: Rượu luôn dịu êm dễ uống (dù nồng độ cao); luôn có hương thơm tự nhiên của lá cây rừng và đặc biệt là thực khách không bị đau đầu cho dù có vô tình uống đến say… nên sản phẩm rượu men lá người Nùng ngày càng được nhiều người ưa chuộng.

Công đoạn phơi mem lá

Tuy nhiên, để trưng cất được những giọt rượu men lá thơm ngon nổi tiếng, bà con dân tộc Nùng ở nơi đây đã phải vất vả thực hiện nhiều công đoạn từ: Việc lên rừng hái lá làm men, đến việc chọn gạo nấu cơm, rồi bắt men lá vào cơm, sau đó ủ men, rồi trưng cất rượu… . Trong đó, mỗi một công đoạn lại đòi hỏi kỹ thuật và cả sự tỉ mỉ khéo léo riêng.

Nguyên liệu để tạo nên những chiếc men lá gồm có 5 loại cây theo tiếng Nùng gọi gồm: Cây Trăm rễ; lá cây Giời giời; cây Hoa vàng; lá cây Tai chó và cây Vạt hương. Thiếu đi một loại lá cây rừng này, thì chất lượng rượu nấu sẽ ít thơm và không ngon. Sau khi vất vả đi hái đủ 5 loại lá cây này rồi, đầu tiên sẽ phơi khô nhằm bảo quản tốt. Bước tiếp theo đun dây và lá cây Giời giời lên lấy nước để nguội, sau đó ngâm với gạo khoảng 2 tiếng. Sau khi ngâm xong đem gạo và 4 loại lá còn lại đi nghiền nhỏ về lặn lẫn với bột gạo, rồi ủ vào chấu và phủ kín lên.

Đó là những công đoạn cần thiết để tạo nên những quả men lá đặc trưng trong cách nấu rượu của người Nùng. Tuy nhiên công đoạn nấu rượu men lá cũng công phu không kém. Theo bà con dân tộc Nùng, muốn nấu rượu men lá ngon, trước tiên phải chọn được men lá của gia đình bảo đảm chất lượng. Sau đó chọn gạo ngon nguyên chất về xay ra. Lúc nấu cơm phải nấu thật chín rồi “bắt men lá” vào cơm cho đều đến từng hạt (bắt men càng đều thì sau này rượu càng ngon); tiếp đến phải ủ kín cơm đã bắt men vào thùng nhựa kín từ 2-3 ngày, không được mở; tiếp đến cần ủ khô cơm đã bắt được men lá từ 10 đến 12 ngày nữa. Sau đó mới được đổ nước vào cất thành rượu. Ở công đoạn trưng cất rượu, bà con người Nùng sử dụng phương pháp cất ba ba-lưu ý ba ba phải được làm bằng gỗ mít và ống dẫn rượu được làm bằng tre thì rượu mới ngon; trong quá trình cất phải đun đều lửa, không cho cháy to quá cũng không nhỏ quá để rượu chảy ra từ từ. Nếu đun to quá rượu ra nhanh sẽ mất mùi thơm. Thông thường mỗi kg gạo bà con nơi đây trưng cất được 1 lít rượu men lá. 

Công đoạn nấu rượu

Cũng bởi những đặc trưng của rượu men lá người Nùng là uống dịu êm và có hương thơm tự nhiên nên không ít người lần đầu uống rượu men lá cứ ngỡ rằng rượu nhẹ, họ thoải mái nâng ly trong cuộc vui rồi say từ lúc nào không biết. Có một điều hay là tuy chếnh choáng hơi men của rượu men lá nhưng người uống không bị đau đầu và khi hết hơi rượu lại tỉnh táo như thường, không bị mệt mỏi. Vì thế mà đã từ lâu, rượu men lá người Nùng đã trở thành thương hiệu nổi tiếng sánh ngang cùng với các sản vật khác của núi rừng Lục Ngạn như vải thiều, mỳ Chũ, mật ong… Trong cái lạnh của vùng cao, nhấp chén rượu men lá người Nùng thứ rượu chưng cất từ nguyên liệu của đất, của trời, của tấm lòng thật thà, đôn hậu, nên ngay khi mở nút đã thấy hương thơm và men lá bay ra. Uống ngụm đầu tiên, hơi rượu ngất ngây nóng bừng mặt. Nhưng ngay sau đó, vị ngọt cay dần lan tỏa khắp cơ thể, mát mẻ như có một luồng gió núi thổi qua. Tuy nồng độ cao, uống bốc, nhưng êm dịu và không gây đau đầu nếu có lỡ say và khi nói về rượu men lá người Nùng vùng đất Lục Ngạn làm thực khách say đắm không quên./.

                                                                                                                   Lê Đức Cương