Giữ hồn bánh phu thê Đình Bảng

Hồn Kinh Bắc trong bánh phu thê

Theo lời kể của nhiều người dân làng Đình Bảng, nghề làm bánh phu thê đã có từ đời Lý. Tương truyền, khi vua Lý Anh Tông đi đánh trận, người vợ ở nhà thương chồng vất vả đã tự tay làm bánh gửi đi. Vua ăn thấy ngon, cảm động trước tấm lòng son sắt của vợ nên đặt tên là bánh “phu thê”. Từ đó, người dân trong làng truyền nhau cách làm bánh và gìn giữ nghề đến ngày nay. Qua thời gian, bánh phu thê trở thành lễ vật quen thuộc trong các dịp cưới hỏi - biểu tượng cho tình nghĩa vợ chồng và ước vọng về sự thủy chung son sắt.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Thu (phải) cùng con trai gói bánh phu thê.

Là một trong những hộ làm bánh phu thê lâu năm ở làng Đình Bảng, gia đình ông Nguyễn Đình Minh (67 tuổi) và bà Nguyễn Thị Thu (65 tuổi) đã gắn bó với nghề hơn 35 năm. Khi được hỏi cơ duyên đến với nghề, nghệ nhân Nguyễn Thị Thu chia sẻ: “Ngày nhỏ, tôi thường được ông bà làm nhiều loại bánh truyền thống cho ăn, nhưng bánh phu thê khiến tôi nhớ nhất bởi hương vị đậm đà và sự độc đáo. Vì vậy, lớn lên tôi quyết định mở một cửa hàng làm bánh để bán ra thị trường và cho khách thập phương”.

Trước kia, chỉ những gia đình khá giả mới có điều kiện để sản xuất bánh phu thê. Đến những năm 1990, nghề làm bánh bắt đầu phát triển mạnh, gia đình bà Thu mở cửa hàng. Sau năm 2000, bánh phu thê được nhiều người biết đến, gia đình bà từng bước mở rộng sản xuất và duy trì cho đến nay.

Theo bà Thu, hai nguyên liệu làm nên nét đặc trưng của bánh phu thê là bột nếp và đu đủ xanh, còn đỗ xanh là thành phần quen thuộc trong phần lớn các loại bánh truyền thống. Phần ngoài (vỏ bánh) được làm từ gạo nếp cái hoa vàng thơm ngon, xay thành bột mịn, lọc kỹ lấy tinh bột, sau đó nhào cùng đu đủ xanh và nước quả dành dành để tạo màu tự nhiên. Nhân bánh được làm từ đỗ xanh ngâm kỹ, hấp chín rồi nghiền mịn thắng với đường, trộn lẫn với sợi dừa nạo nhỏ.

Sau khi trải qua các công đoạn, bánh được đem gói bằng hai lớp lá, bên trong là lá chuối, lớp bên ngoài là lá dong.

Không chỉ hiện nay mà từ lâu, về tên gọi, nhiều ý kiến còn chưa thống nhất khi cho rằng bánh phu thê là bánh xu xê (hay su sê). Tuy nhiên, với kinh nghiệm làm nghề từ nhiều năm, bà Thu cho biết, hai loại bánh này có nguyên liệu và cách làm hoàn toàn khác nhau. Bánh phu thê Đình Bảng được bán theo cặp, chỉ có màu vàng và kích thước to hơn so với bánh xu xê.

Giữ nghề từ tình yêu quê hương

Nhờ kinh nghiệm dày dặn, bánh phu thê của gia đình bà Thu không chỉ tạo được niềm tin với khách hàng mà còn gặt hái được nhiều thành tích trong các hội thi làm bánh. Năm 2022, nghệ nhân Nguyễn Đình Minh (chồng bà Thu) từng giành Huy chương vàng Hội thi Bánh Dân gian tổ chức tại thành phố Cần Thơ và nhiều năm liền đạt giải nhất Hội thi gói bánh phu thê tại Lễ hội Đền Đô. Sản phẩm của gia đình ông Minh - bà Thu được công nhận OCOP 4 sao. Mới đây, Bánh phu thê Minh Thu được vinh danh là sản phẩm nông nghiệp tiêu biểu tỉnh Bắc Ninh 2025.

Bánh phu thê Minh Thu được cấp nhiều chứng nhận về hàng hóa và chất lượng sản phẩm.

Trung bình mỗi ngày, cửa hàng bánh phu thê Minh Thu làm ra từ 300 đến 500 cặp bánh để phục vụ khách hàng trong và ngoài tỉnh, mỗi chiếc bánh có giá từ 40.000 - 50.000 đồng tùy loại. Anh Nguyễn Đình Sơn, con trai nghệ nhân Nguyễn Thị Thu, cho biết: “Vào tháng Giêng và dịp Lễ hội Đền Đô (từ 14 đến 16/3 âm lịch hàng năm), lượng tiêu thụ bành phu thê nhiều nhất vì đây là dịp người dân mua bánh làm đồ lễ bái hoặc quà biếu”. Vào dịp cao điểm này, ngoài bốn lao động chính, gia đình bà Thu thường thuê thêm người làm thời vụ để kịp hoàn thành đơn hàng cho khách.

Với tình yêu nghề, bà Thu luôn mong muốn truyền lại bí quyết làm bánh cho con cháu, để bánh phu thê Đình Bảng tiếp tục được gìn giữ hương vị và lan tỏa trong cộng đồng. Từ nhỏ, anh Sơn - con trai bà Thu đã được làm quen với nhiều công đoạn làm bánh. Giờ đây, anh đã trở thành nhân tố chính của việc giữ gìn, phát triển thương hiệu bánh phu thê Minh Thu. Đối với nghệ nhân Thu, bánh phu thê không chỉ là món quà lễ nghĩa mà còn mang ý nghĩa văn hóa, tình cảm và nét đẹp truyền thống của quê hương Kinh Bắc.

Hơn 35 năm làm nghề, bà Thu luôn đặt yếu tố an toàn vệ sinh thực phẩm lên hàng đầu. Từ khâu chọn nguyên liệu đến các công đoạn làm bánh, mọi nguyên liệu, vật dụng đều được bà lựa chọn kỹ lưỡng, bảo đảm sạch sẽ và sắp xếp gọn gàng. Nếu trước kia chỉ bán bánh trực tiếp tại cửa hàng thì nay, nhờ tận dụng công nghệ thông tin, gia đình bà Thu đã mở rộng kênh bán hàng qua mạng xã hội, phục vụ khách hàng ở nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước.

Bạn Ngô Thị Thắm, khách hàng mua bánh tại cửa hàng bánh phu thê Minh Thu chia sẻ: “Đây là lần đầu tiên tôi đến tham quan, vãn cảnh Đền Đô và cũng là lần đầu ăn bánh phu thê. Tôi thấy bánh dẻo, thơm, vị đặc trưng. Nếu có dịp quay lại, mình sẽ tiếp tục mua bánh”.

Dọc đường tổ dân phố Thượng, gần di tích lịch sử Đền Đô hiện có khoảng 20 hộ làm bánh phu thê chuyên nghiệp. Với mỗi người dân nơi đây, làm bánh phu thê không chỉ là làm kinh tế mà họ còn đang nâng niu, trân trọng một sản phẩm kết tinh tình cảm, nét văn hóa và cả câu chuyên cảm động về tình nghĩa vợ chồng, tình yêu đôi lữa. Với vợ chồng nghệ nhân Nguyễn Đình Minh - Nguyễn Thị Thu, bằng niềm đam mê và nhiệt huyết, cùng với các hộ làm nghề khác, ông bà không chỉ giữ gìn nghề truyền thống mà còn góp phần đưa hương vị bánh phu thê ngày càng vươn xa.

THEO BÁO BN