Di tích lịch sử văn hóa

BẮC NINH - Thôn Ngọc Quan, xã Lâm Thao (Bắc Ninh), xưa là làng Xuân Lan và có tên nôm là làng Sen, được ví như “cái nôi sản sinh các nhà khoa bảng”. Nơi đây, người dân còn gìn giữ nhiều di sản văn hóa đặc sắc, nuôi dưỡng truyền thống cách mạng, hiếu học và chăm lo xây đời sống mới, kiến thiết miền quê đáng sống. Ngọc Quan nằm ở ngã ba sông, được sông Sen, sông Bùi, sông Cẩm Giàng vỗ về 3 mặt, bồi đắp đất đai màu mỡ, tạo thế giao thông thủy, bộ thuận tiện. Vì thế đất tốt, nơi đây được nhiều dòng họ chọn đất lập nghiệp, dòng họ Đỗ được coi là có công lập làng, sau đó có thêm các họ Vũ, Hoàng, Lê, Nguyễn, Trần… chung sức tạo dựng một ngôi làng trù phú. Cổng làng Ngọc Quan. Đến nay, Ngọc Quan có hơn 10 dòng họ sinh sống với 488 hộ, hơn 1.900 nhân khẩu. Trong tiến trình đô thị hoá mạnh mẽ, Ngọc Quan vẫn giữ được không gian đặc trưng của nông thôn đồng bằng Bắc Bộ với cổng làng, cây đa, bến nước, hồ sen, giếng làng, thủy đình… Nơi đây có hệ thống di sản văn hóa vật thể đặc sắc như: Đình Ngọc Quan; Văn chỉ Ngọc Quan, Nhà thờ gia tộc Tiến sĩ Vũ Miên được xếp hạng di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh cùng hệ thống đền, chùa, nhà thờ các dòng họ. Đình Ngọc Quan là một chứng tích lịch sử huy hoàng của làng về truyền thống yêu nước, cách mạng. Tương truyền vào thế kỷ 10, vua Lê Đại Hành cầm quân đi dẹp giặc Tống, khi đi qua vùng đất này, được thần linh phù hộ nên đánh thắng giặc. Sau đó, vua cho phép dân làng lập miếu thờ và ban sắc phong cho thần. Đình Ngọc Quan là nơi Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ về tuyên truyền, giác ngộ, thành lập cơ sở cách mạng vào năm 1937, nơi Xứ ủy Bắc Kỳ đặt trạm giao liên, tổ chức các cuộc hội họp của Việt Minh, bộ đội, tổ chức đảng trong suốt những năm chống Pháp. Trong tiến trình đô thị hoá mạnh mẽ, Ngọc Quan vẫn giữ được không gian đặc trưng của nông thôn đồng bằng Bắc Bộ. Nơi đây có hệ thống di sản văn hóa vật thể đặc sắc, trong đó Văn chỉ Ngọc Quan xây dựng từ năm 1844, ghi dấu truyền thống khoa cử thời Nho học với hệ thống bia đá lưu danh Tiến sĩ Vũ Miên, Phó bảng Vũ Giác,13 vị hương cống, cử nhân, 33 vị sinh đồ, tú tài. Bởi coi trọng sự học và đỗ đạt vẻ vang nên Ngọc Quan sớm được mệnh danh là “Làng khôi nguyên xứ Bắc”. Ngày nay, truyền thống ấy vẫn được người dân nuôi dưỡng, xây dựng. Ngay phía Đông cửa đình là Văn chỉ Ngọc Quan xây dựng từ năm 1844, nơi ghi dấu truyền thống khoa cử thời Nho học với hệ thống bia đá lưu danh Tiến sĩ Vũ Miên, Phó bảng Vũ Giác, 13 vị hương cống, cử nhân, 33 vị sinh đồ, tú tài. Bởi coi trọng sự học và đỗ đạt vẻ vang nên Ngọc Quan sớm được mệnh danh là “Làng khôi nguyên xứ Bắc”. Ngày nay, truyền thống ấy vẫn được người dân nuôi dưỡng, xây dựng. Quỹ Khuyến học của thôn và các dòng họ đạt gần 1 tỷ đồng, duy trì “tiếng loa khuyến học” nhắc nhở con cái học hành, lập thân, lập nghiệp. Bình quân mỗi năm thôn có 15 học sinh đỗ vào đại học và năm nào cũng có học sinh đạt giải học sinh giỏi quốc gia, học sinh giỏi tỉnh. Tính đến nay, Ngọc Quan có 3 giáo sư, 4 phó giáo sư, 17 tiến sĩ, 1 thầy thuốc Nhân dân, 1 thầy thuốc ưu tú, 2 nhà giáo ưu tú, hơn 20 thạc sĩ và hàng trăm cử nhân. Đó là nguồn nhân lực quý đóng góp cho đất nước. Đồng chí Vũ Văn Bắc, Bí thư Chi bộ thôn Ngọc Quan chia sẻ: “Tự hào truyền thống văn hiến, cách mạng của quê hương, Ngọc Quan luôn chú trọng xây dựng Chi bộ trong sạch, vững mạnh; từ năm 2021 đến nay liên tiếp đạt danh hiệu chi bộ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Từ đó phát huy vai trò hạt nhân lãnh đạo, củng cố vững chắc khối đại đoàn kết, cổ vũ toàn dân tích cực chung sức xây dựng quê hương phát triển toàn diện”. Với sự kiên trì, quyết tâm của cán bộ, Nhân dân, trong suốt 5 năm tính từ khi được chọn làm điểm về xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu vào năm 2019, đến ngày 23/1/2025, Ngọc Quan được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu về cảnh quan môi trường. Điều đáng quý là nhiều người dân Ngọc Quan thành đạt đã tích cực hướng về cội nguồn, đóng góp với số tiền khoảng 35 tỷ đồng để xây dựng quê hương. Đời sống tinh thần của người dân không ngừng nâng cao, các câu lạc bộ quan họ thực hành, dưỡng sinh, bóng chuyền hơi, bóng đá phát triển phong phú… Tỷ lệ hộ khá, giàu trong thôn đạt 75%. Về Ngọc Quan hôm nay, cảm nhận rõ sự khởi sắc của thôn với 100% trục đường được trải nhựa và bê tông; các di tích văn hóa được trùng tu, xây mới; sân vận động, khu tập thể dục, thể thao đi vào hoạt động, nhiều ngôi nhà cao tầng khang trang trong môi trường xanh, sạch, đẹp… tất cả hiện hữu một miền quê đáng sống. THEO BÁO BN