Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm tại chùa Vĩnh Nghiêm (Bắc Giang) được công nhận bảo vật quốc gia

Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm gồm 3 pho tượng: Đệ Nhất Tổ Phật Hoàng Trần Nhân Tông, Đệ Nhị Tổ Pháp Loa, Đệ Tam Tổ Huyền Quang. Trong đó tượng Đệ Nhất Tổ Trần Nhân Tông cao 0,85 m, nặng khoảng 60 kg được tạc liền khối theo kiểu đức Phật Hoàng Trần Nhân Tông thiền tọa trên bệ gỗ vuông trong thế buông thư, thân khoác y cửu điều. Tượng có thân hình, khuôn mặt cân đối, hài hoà, sống mũi thẳng, mắt hơi nhắm, miệng mỉm cười, tai to dài, đầu cạo tóc. Tượng được đặt trong khám thờ hình chữ nhật.

Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm thờ tại chùa Vĩnh Nghiêm (ảnh: Tiến Chung).

Tượng Đệ Nhị Tổ Pháp Loa và tượng Đệ Tam Tổ Huyền Quang cao 0,83-0,85 m; nặng khoảng 65 kg được tạc liền khối, gồm tượng và bệ. Tượng Đệ Nhị Tổ Pháp Loa mang dáng vẻ của một nhà sư, dáng người thon cao, đầu cạo tóc, khuôn mặt cân đối, mũi cao, tai dài, thần thái từ bi, phúc hậu. Tượng ngồi trong tư thế thiền, 2 chân xếp bằng, 2 tay kết ấn để trong lòng đùi. Thân tượng khoác áo nhà Phật với những đường nét mềm mại, phủ kín toàn bộ thân mình. Tượng Đệ Tam Tổ Huyền Quang được tạc trong tư thế ngồi ngay ngắn trên bệ, gương mặt góc cạnh, mũi cao, tai to; hai chân xếp bằng, tay trái đặt trên đùi trái, tay phải cầm cuốn sách.

Theo các chuyên gia nghiên cứu, bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm tại chùa Vĩnh Nghiêm được tạc bằng gỗ mít hiện còn nguyên vẹn, không trùng lặp với bất kỳ pho tượng nào khác về cả tư thế, pháp phục, họa tiết trang trí và hình tướng, được sơn màu nâu đỏ thẫm và màu vàng. Đây là hiện vật gốc độc bản và còn nguyên vẹn. Bộ tượng Tam tổ Trúc Lâm chùa Vĩnh Nghiêm có nguồn gốc xuất xứ, niên đại rõ ràng, gắn với Phật giáo Trúc Lâm do Phật Hoàng Trần Nhân Tông sáng lập và Đệ Nhị Tổ, Đệ Tam Tổ kế tục, phát triển cho đến giai đoạn hiện nay. Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm chùa Vĩnh Nghiêm là tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng về giá trị thẩm mỹ tiêu biểu cho một khuynh hướng, phong cách, một thời kỳ lịch sử.

Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm tại chùa Vĩnh Nghiêm có ý nghĩa lịch sử, văn hóa độc đáo gắn liền với lịch sử hình thành, tồn tại của chùa Vĩnh Nghiêm, công trình kiến trúc nổi tiếng thời Lý-Trần. Đây là trung tâm Phật giáo, ngôi cổ tự trên con đường hoằng dương phật pháp của Phật Hoàng Trần Nhân Tông, nơi đào tạo các tăng đồ cho cả nước. Đặc biệt chùa Vĩnh Nghiêm còn là nơi khởi nguồn cho sự hình thành Thiền phái Trúc Lâm do Đệ Nhất Tổ Phật Hoàng Trần Nhân Tông sáng lập, trao truyền cho Đệ Nhị Tổ Pháp Loa, Đệ Tam Tổ Huyền Quang và phát triển đến giai đoạn hiện nay.

Năm 2016, chùa Vĩnh Nghiêm đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Mộc bản chùa Vĩnh Nghiêm được UNESCO công nhận là Di sản tư liệu thuộc Chương trình Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương; lễ hội chùa Vĩnh Nghiêm được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Bộ tượng Tam Tổ Trúc Lâm được công nhận bảo vật quốc gia có ý nghĩa to lớn, góp phần khẳng định giá trị Phật giáo Trúc Lâm, vị thế của di tích quốc gia đặc biệt chùa Vĩnh Nghiêm trên con đường hoằng dương phật pháp của Phật Hoàng Trần Nhân Tông bên sườn Tây Yên Tử.