Khám phá

Du lịch cộng đồng tại khu vực đồng bào dân tộc thiểu số miền núi luôn có sức hấp dẫn lớn đối với du khách. Phát triển du lịch cộng đồng gắn với khai thác các giá trị văn hóa đặc trưng vùng dân tộc thiểu số sẽ góp phần bảo vệ, phát huy di sản văn hóa dân tộc, tạo nguồn lực phát triển kinh tế địa phương. Thực tế cho thấy, phát triển du lịch cộng đồng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã và đang mang lại “lợi ích kép” cho người dân. Loại hình du lịch này không chỉ góp phần bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa vốn có mà còn tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi phát triển kinh tế trên mảnh đất quê hương. Phát triển du lịch cộng đồng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi không chỉ góp phần bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa vốn có mà còn tạo sinh kế bền vững cho đồng bào. Ở Bắc Ninh hiện đã xây dựng một số điểm DLCĐ  như  ở xã An Lạc, Tây Yên Tử , Lục Ngạn hay Xuân Lương với một số HTX du lịch cộng đồng có thể đón được nhiều đoàn khách lữ hành, phục vụ ăn nghỉ và lưu trú cho cả khách lẻ và khách đoàn.   Khu du lịch TLST Tây Yên Tử Việc phát triển du lịch cộng đồng không chỉ tạo kinh tế bền vững cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi  mà du lịch cộng đồng còn đánh thức sức sống tiềm tàng của nhiều tài nguyên du lịch. Mô hình này đã góp phần nâng cao ý thức xây dựng môi trường văn hóa, cảnh quan văn minh, sạch sẽ, đóng góp tích cực cho việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc của đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Phát huy những giá trị văn hóa bản sắc truyền thống của các đồng bào dân tộc thiểu số qua các lễ hội, trang phục, ẩm thực... nhằm mang đến cho công chúng và du khách những trải nghiệm đặc sắc.  Phát triển du lịch cộng đồng sẽ mang lại lợi ích kép cho đồng bào vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Song, phát triển du lịch cộng đồng ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi còn gặp rất nhiều khó khăn, thách thức. Vì du lịch cộng đồng của Bắc Ninh vẫn mang tính tự phát, chưa bền vững. Lý do là chưa có sự quan tâm, hỗ trợ nguồn lực đúng mức của các cấp chính quyền, các ngành chức năng và người dân nơi có khu, điểm du lịch. Có địa phương sao chép cách làm của nơi khác hoặc xây dựng mô hình nhưng không cần biết quy chế, quy chuẩn, những điều cần thiết để phát triển du lịch cộng đồng bền vững.   Điểm DLCĐ bản Ven Để phát triển du lịch cộng đồng gắn với tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các địa phương cần có kế hoạch xây dựng mô hình phát triển du lịch cộng đồng gắn với cải thiện sinh kế bền vững để khai thác các giá trị văn hóa bản địa, cũng như bảo đảm hiệu quả kinh doanh. Muốn làm được việc này, cần có sự nghiên cứu cụ thể ở nhiều lĩnh vực như cuộc sống cư dân bản địa, văn hóa, ẩm thực đặc trưng, phong tục, tập quán sinh hoạt... Từ đó định hướng các giá trị cốt lõi của cộng đồng, giữ gìn và phát triển không gian văn hóa để nuôi dưỡng, bảo tồn và phát huy những giá trị ấy.           Hiện nay, mô hình du lịch cộng đồng ở nhiều nơi đang được định vị là phục vụ du khách có mức chi trả thấp, thu nhập của người dân chủ yếu đến từ cung cấp dịch vụ ăn, ngủ với giá rẻ nên doanh thu chưa cao. Trong khi đó, du khách hiện nay có nhu cầu lớn về trải nghiệm du lịch, họ sẵn sàng chi trả cho các dịch vụ cao cấp của du lịch cộng đồng. Nên thay vì chỉ khai thác trên chính ngôi nhà, thửa ruộng, mảnh vườn của mình, những chủ homestay cần biết kết hợp với các doanh nghiệp trong thu hút khách, khai thác các hình thức trải nghiệm văn hóa cộng đồng... trên cơ sở phân chia hài hòa lợi ích. Đó là cách vừa giữ gìn, lan tỏa được văn hóa bản địa, vừa phát triển được du lịch cộng đồng một cách bền vững. Trên cơ sở thực tiễn, để du lịch cộng đồng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phát triển Bắc Ninh cần tuân thủ một số nguyên tắc và triển khai những giải pháp tích cực đồng bộ đó là: Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch phải dựa trên quan điểm phát triển bền vững và du lịch bền vững. Phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp đồng thời phải chú ý đến bảo vệ môi trường tự nhiên và xã hội; giải quyết tốt mối quan hệ giữa bảo tồn với khai thác các giá trị văn hóa cho du lịch; hài hòa giữa lợi ích của cộng đồng với lợi ích của các doanh nghiệp; các nhà đầu tư; giữa phát triển kinh tế gắn với phát triển du lịch thông qua khai thác bản sắc văn hóa của cộng đồng các dân tộc thiểu số với đảm bảo an ninh, quốc phòng, an toàn, trật tự xã hội.           Việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch phải góp phần nâng cao đời sống vật chất, đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu tại chỗ. Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa gắn với phát triển du lịch là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và cần được thực hiện có trọng tâm, trọng điểm. Cùng với việc nâng cao vai trò lãnh đạo của các cấp ủy Đảng và hiệu lực, hiệu quả quản lý của nhà nước cần phải phát huy mạnh mẽ vai trò động lực của doanh nghiệp, cộng đồng dân cư địa phương.           Tiếp tục triển khai có hiệu quả các đề án, quy hoạch, dự án… về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu. Quan tâm, nghiên cứu, đánh giá đầy đủ, chính xác tiềm năng, lợi thế và giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp hiện hữu của đồng bào dân tộc thiểu số. Trên cơ sở đó, đề xuất các kế hoạch bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số gắn với phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển du lịch vùng đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng một cách phù hợp. Các địa phương cần nâng cao nhận thức về vai trò của du lịch cộng đồng, du lịch bền vững. Đưa ra các giải pháp tổ chức, quản lý du lịch, hỗ trợ vốn, tạo điều kiện liên kết với doanh nghiệp, nâng cao trình độ trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho bà con tham gia làm du lịch, góp phần hoàn thiện những mô hình du lịch cộng đồng.  Cần có chính sách hỗ trợ phát triển hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch, hỗ trợ bảo tồn văn hóa dân tộc thiểu số phục vụ phát triển sản phẩm du lịch, hỗ trợ đào tạo, tập huấn, nâng cao năng lực cho người dân tộc thiểu số tham gia phát triển du lịch. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, cư dân vào hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa từ đó tạo tiền đề cho phát triển du lịch cộng đồng ở địa phương./.                                                                                        Hà Yến