Kiến thức, cẩm nang hữu ích và những nghiên cứu chuyên sâu trong ngành du lịch

 
Di tích lịch sử văn hóa đình làng Đồng Kỵ

Di tích lịch sử văn hóa đình làng Đồng Kỵ

25 Tháng 11, 2025

Đình làng Đồng Kỵ là công trình kiến trúc cổ mang đặc trưng của nghệ thuật thế kỷ 18, nằm trong cụm di tích đình - đền - chùa Đồng Kỵ, thuộc phường Đồng Nguyên, tỉnh Bắc Ninh. Đồng Kỵ còn gọi là làng Cời, theo các nguồn tư liệu ở địa phương thì xưa làng Cời có 3 đình thuộc 3 xóm Cời, Cọc, Cờ. Năm Cảnh Hưng thứ 6 (1745) 3 ngôi đình được nhập làm một. Bản thần tích ở đình cho biết vị thần được thờ ở đây là đức thánh Thiên Cương, có công đánh giặc Ân vào thời Hùng Vương thứ 6. Hùng Điện Huy húy là Cương - thời Hùng Vương và Thần Nông - vị thần bảo hộ cho sản xuất nông nghiệp. Niên đại Khải Định (1916 - 1925) đình được tu sửa lớn. Đến năm 1949 do yêu cầu của cuộc kháng chiến đình bị phá dỡ phần mái và toàn bộ sàn. Khi cuộc kháng chiến còn đang ở giai đoạn quyết liệt thì vào năm 1951 dân làng đồng tâm hợp lực tu sửa đình như cũ. Theo các bậc cao niên ở địa phương thì trước đó đình có quy mô đồ sộ theo kiểu chữ Vương. Sau chỉ còn hai tòa nối với nhau bằng dải ống muống thành di tích có mặt bằng hình chữ Công như hiện nay. Kiến trúc đình Đồng Kỵ ngày nay bao gồm tòa Tiền tế; Ống muống và Hậu cung được lợp ngói đao vút , kết cấu kiểu 4 mái đao cong uốn lượn duyên dáng. Bộ khung ngôi đình dựng bằng gỗ lim, hệ thống cột cái to khỏe vững chắc có chu vi 2m, ván sàn, lòng giếng. Trên tất cả các bộ phận kiến trúc như: vì nóc, cốn, bẩy, đầu dư, con chồng… đều được chạm khắc cầu kỳ theo các đề tài “tứ linh tứ quý” như: rồng bay, phượng múa, lân chầu… với nghệ thuật chạm nổi, kênh bong và chạm lộng được kết hợp nhuần nhuyễn, tinh xảo, nghệ thuật.   Mặt trước Đình Đồng Kỵ Đặc biệt, gian giữa tòa Tiền tế có bức cửa võng trang trí chạm khắc tinh xảo, nghệ thuật. Bức cửa võng được chạm kín từ đỉnh nóc xuống hai bên chân cột, lớp trên cùng chạm nổi “lưỡng long chầu nguyệt”, lớp dưới chạm “rồng ổ” tầng tầng lớp lớp điêu luyện. Hai bên chạm phối rồng bay, phượng múa, lân chầu, quy đội thư. Kỹ thuật chạm khắc tinh vi kết hợp cùng màu sơn son thiếp vàng rực rỡ của bức cửa võng và màn giếng đã tạo cho ngôi đình thành không gian thờ cúng đẹp, vừa tôn nghiêm, huyền bí. Bên cạnh các giá trị về kiến trúc nghệ thuật, đình Đồng Kỵ còn bảo lưu được nhiều tài liệu, hiện vật có giá trị. Ngay trước cửa đình là hai rồng đá, 2 sư tử đá, có kích thước lớn được chạm từ tảng đá xanh nguyên khối, sản phẩm nghệ thuật thế kỷ 17- 18. Hệ thống hoành phi câu đối cổ ở đình khá phong phú, bức đại tự "Mỹ tục, khả phong" do vua Tự Đức phong tặng cho làng Đồng Kỵ vào năm 1871 được treo ngay cửa đình. Trong đình hầu hết các hiện vật đều có niên đại thời Lê và Nguyễn bao gồm kiệu bát cống, hương án gỗ, hạc gỗ, nồi hương gốm sứ, đỉnh đồng , bộ bát bửu, lọ độc bình… có giá trị nghệ thuật cao.   Sấu đá trước cửa tòa Đại đình   Bức cửa võng tại gian giữa tòa Tiền tế, đình Đồng Kỵ Cũng như bao ngôi đình khác, đình làng Đồng Kỵ là ngôi nhà chung để người dân hội họp, sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng và tế lễ thờ cúng các vị thần đã có công giúp nước hộ dân. Hội làng diễn ra từ ngày mùng 4 đến mùng 6 tháng Giêng (Âm lịch) - một trong những lễ hội giàu bản sắc truyền thống của vùng đất Bắc Ninh từ xưa đến nay. Trong những ngày này, ngày mùng 4 được coi là ngày quan trọng và náo nhiệt nhất, diễn ra lễ hội rước pháo, để kỷ niệm cuộc ra quân đánh giặc của Thiên Cương tướng quân. Xưa kia những gia đình được làm pháo đốt thờ thần là một niềm vinh dự, một may mắn lớn. Người ta tin rằng, đây là pháo thờ thần, do đó sẽ được phù trợ để năm mới làm ăn phát đạt, người khang vật thịnh, mùa màng bội thu. Quả pháo lớn được trang trí lộng lẫy long, ly, qui, phượng được đặt lên một giá đỡ bằng gỗ để thanh niên trai tráng rước và hộ tống. Tiếng pháo nổ là tiếng pháo lệnh xuất quân chiến đấu của Đức Thánh Hàng năm, làng Đồng Kỵ sẽ chọn 4 người bước sang tuổi 50 ở mỗi giáp, làm 4 vị tướng xuất quân đánh giặc (gọi là Quan đám đỏ). Quan đám mặc quần áo đỏ, chít khăn đỏ, ngồi ở trên tay các trai làng lúc xoay đi, lúc xoay lại  như một bông hoa rực rỡ. Lễ hội rước pháo làng Đồng Kỵ đã được công nhận di sản văn hoá phi vật thể cấp Quốc gia vào năm 2016.   Đoàn rước pháo kéo dài hàng trăm mét   Lễ rước pháo thu hút đông đảo nhân dân và du khách tham dự   Pháo được rước vào sân đình Với những giá trị kiến trúc, nghệ thuật đặc sắc, đình Đồng Kỵ được Bộ Văn hóa- Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử văn hoá - Quyết định số 28 - VH/QĐ ngày 18/01/1988.